Energiemarkt België: spelers op de markt en energieprijzen
Sinds de liberalisering van de energiemarkt in 2007 zijn er veel nieuwe spelers toegetreden tot de energiemarkt. Op deze pagina vind je alle informatie over de werking van de Belgische energiemarkt, de huidige energieprijzen en hoe de toekomst van de energiemarkt eruit ziet.
Spelers op de Belgische energiemarkt
De energiemarkt in België bestaat uit een groot aantal spelers. Deze spelers variëren van regelgevende instanties, tot aan de producenten van elektriciteit. In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, zijn de energieleveranciers slechts een speler op een grote markt.
In België wordt de energiemarkt overzien door vier verschillende regulatoren. Op nationaal niveau gebeurt dit door de CREG. Deze past de nationale regelgevingen toe en houd toezicht op de vrije marktwerking. Op regionaal niveau zijn de VREG (Vlaanderen), BRUGEL (Brussel) en CWaPE (Wallonië) de regulatoren. Zij passen de regionale regelgevingen toe en houden tevens toezicht op de markt.
De energiemarkt begint bij de producenten van energie. Elektriciteit komt in België uit een groot aantal energiebronnen, waarvan kernenergie de grootste is. Op de Belgische energiemarkt zijn veel verschillende producenten actief, waaronder energieleveranciers, maar ook huishoudens met zonnepanelen.
Nadat de elektriciteit is geproduceerd en het aardgas is ingevoerd, moet deze worden vervoerd naar lokale distributiepunten. Elia is verantwoordelijk voor het transport van elektriciteit en Fluxys voor aardgas. Vervolgens komt de energie aan bij de netbeheerders die de elektriciteit en / of aardgas naar de woningen in de regio vervoeren. In Vlaanderen is dit Fluvius.
Ten slotte kiest de consument voor een energieleverancier. Deze energieleverancier koopt de energie aan op de groothandelsmarkt of produceert zelf ook energie en verkoopt dit aan de consument. De energieleverancier is verantwoordelijk voor het factureren van alle kosten die de energieprijs bepalen, zoals het vervoer en de heffingen. Daarnaast rekent de leverancier de kostprijs van energie en een winstmarge aan de consument.
Energieleveranciers vergelijken? Bekijk alle energieleveranciers in België.
Liberalisering van de energiemarkt
Om concurrentie te bevorderen en de consument meer keuze te geven, is de energiemarkt in Vlaanderen in 2003 en in de rest van België in 2007 geliberaliseerd. Dit heeft ervoor gezorgd dat een hoop nieuwe energieleveranciers zijn toegetreden tot de Belgische energiemarkt. Dit is vooral ten koste gegaan van de voormalige monopolist, ENGIE Electrabel.
Tegenwoordig moeten energieleveranciers hard met elkaar concurreren om de beste prijs en dienstverlening aan te bieden.
Vrij veranderen van energieleverancier
Sinds 2012 is de opzeggingsvergoeding voor energie afgeschaft. Dit betekent dat consumenten en kmo’s tegenwoordig vrij kunnen veranderen van energieleverancier, zonder bijkomende kosten. Zelfs als de looptijd van het contract nog niet is afgelopen is overstappen altijd mogelijk en geheel gratis.
Deze maatregel, samen met de liberalisering van de energiemarkt, heeft ervoor gezorgd dat de consument veel zeggenschap heeft. Als de energieleverancier namelijk niet de beste prijs of dienstverlening aanbiedt, zullen veel klanten overstappen naar een betere aanbieder.
Energieprijzen België in 2024
De energieprijzen in België zijn, net zoals in de meeste landen in Europa, extreem hard toegenomen in 2021 en 2022. Consumenten hebben hun energiefactuur in sommige gevallen zelfs zien verdubbelen. Om de hoge toenames tegen te gaan heeft de overheid beslist om het btw-tarief op energie te verlagen van 21 % naar 6 %. Hoewel dit een goede tegemoetkoming was, heeft deze maatregel weinig impact gehad op de energieprijzen.
Deze hoge energieprijzen worden vooral veroorzaakt door het gebrek aan voldoende gasleveringen vanuit Rusland. Daarnaast spelen ook andere factoren een rol, zoals de lagere olieproductie van OPEC, extra kosten voor vervuilende energieproducenten en een algemene toename in de vraag naar elektriciteit.
Prijs elektriciteit België
De elektriciteitsprijs in België bestaat uit meerdere componenten, zoals de energieheffingen, distributiekosten en de prijs van elektriciteit. De hoogte van de elektriciteitsprijs is door de energietransitie in een toenemende mate afhankelijk van meerdere factoren, zoals het aantal zonuren of de windkracht. Daarnaast speelt vraag en aanbod op de energiemarkt een zeer grote rol in het bepalen van de elektriciteitsprijs.
In de onderstaande grafiek zijn de elektriciteitsprijzen per maand weergegeven voor een gemiddeld gezin laag, gemiddeld en hoog verbruik. De getoonde prijs is een geschatte jaarprijs voor een gemiddeld elektriciteitscontract afgesloten in de specifieke maand.
Bron: VREG, 2024
Gasprijs België
Net zoals de elektriciteitsprijs, bestaat de gasprijs uit meerdere componenten. De hoogte van de gasprijs is van een groot aantal factoren afhankelijk, waarbij vraag en aanbod een grote rol spelen. De vraag naar aardgas neemt sterk toe bij lagere temperaturen, doordat het merendeel van de Belgen hun woning verwarmd op aardgas. Daarnaast spelen politieke gebeurtenissen in de wereld en de olieprijs ook een grote rol in het bepalen van de gasprijs.
Doordat België geen natuurlijke gasreserves heeft, is het geheel afhankelijk van de import van gas uit het buitenland. Dit heeft ervoor gezorgd dat op het moment dat Rusland de gastoevoer naar Europa verlaagde, de prijzen in België sterk toenamen. Om deze reden en om de energietransitie te versnellen, worden alternatieve manieren voor het verwarmen van een woning aangemoedigd. Denk hierbij aan het gebruik van een warmtepomp, pellets of elektrisch verwarmen.
In de onderstaande grafiek is de evolutie van de gasprijs in België weergegeven voor een gemiddeld gezin met een laag, gemiddeld en hoog verbruik. De getoonde prijs is een geschatte jaarprijs voor een gemiddeld gascontract afgesloten in de specifieke maand.
Bron: VREG, 2024
Wat doen de energieprijzen in 2024?
Het is momenteel zeer lastig om te voorspellen wat de energieprijzen gaan doen in 2024. Door de onzekerheid op de markt fluctueren de energieprijzen sterk. Hierdoor kunnen de prijzen per maand ineens sterk toe- of afnemen en worden er nog maar amper vaste contracten aangeboden. Energieleveranciers en analisten kunnen lastig voorspellen wat de marktprijs van energie gaat doen, waardoor het vooralsnog niet mogelijk is om goede voorspellingen te maken voor 2024.
Energietransitie en de energiemarkt in België
De crisis met Rusland heeft laten zien hoe afhankelijk Europa was op het gebied van energieleveringen uit dit land. Om deze reden hebben veel Europese landen, waaronder België, besloten om de energietransitie te versnellen en het energieverbruik terug te brengen.
De Belgische regering wilt dit doen door het voor huishoudens aantrekkelijker te maken om te investeren in productie installaties van groene stroom, zoals zonnepanelen en thuisbatterijen. Daarnaast wilt de Belgische regering het energieverbruik in België terugbrengen door het isoleren van woningen te stimuleren en gebruikers van aardgas over te laten stappen op een warmtepomp.
Toekomst energiemarkt België
De energiemarkt in België is sterk aan het veranderen. De grootste verandering die plaats zal vinden is de productie van energie. Nu steeds meer huishoudens en bedrijven zelf energie kunnen opwekken, onder andere met zonnepanelen, zullen deze gebruikers minder elektriciteit afnemen bij hun energieleverancier.
Daarnaast zal het elektriciteitsverbruik in België verder toenemen, vooral doordat men steeds meer gebruik maakt van elektrische vervoersmiddelen, oftewel duurzaam vervoer. Denk hierbij aan elektrische auto’s, maar ook elektrische steps en fietsen. Deze vervoersmiddelen moeten worden opgeladen, wat een grote hoeveelheid elektriciteit vereist.
Groenestroomcertificaten
Huishoudens die zelf groene stroom opwekken met zonnepanelen ontvangen voor elke 1.000 kWh opgewekt elektriciteit één groenestroomcertificaat. Daarnaast ontvang je voor elk certificaat een bedrag, afhankelijk van het jaar waarin de pv-installatie in gebruik is genomen.
Fluvius koopt alle groenestroomcertificaten in Vlaanderen aan voor een gegarandeerde minimumprijs. Enkel huishoudens met een installatie van meer dan 10 kW die in gebruik is genomen op 14 juni 2015 of daarna.
Greenwashing
Voor veel consumenten en bedrijven is duurzaamheid steeds belangrijker. Daarnaast kijkt men ook steeds vaker naar de oorsprong van de elektriciteit als ze kiezen voor een nieuwe energieleverancier. Enkele bedrijven proberen hier op in te spelen door energie of producten aan te bieden als groen of duurzaam, terwijl dit niet het geval is.
Greenwashing, in het Nederlands “groenwassen”, betekent het vergroenen van een product dat dit eigenlijk niet is. Energieleveranciers kunnen garanties van oorsprong aankopen van groene energieproducenten, waardoor de elektriciteit die ze leveren op papier afkomstig is uit hernieuwbare energiebronnen. In realiteit is de elektriciteit afkomstig uit grijze energiebronnen, zoals aardgas.
Energiemix energiemarkt België
Elektriciteit in België wordt op verschillende manieren geproduceerd. Verreweg de grootste hoeveelheid elektriciteit is in België afkomstig uit kernenergie. Na kernenergie is aardgas nog steeds een zeer belangrijke energiebron in België. In de diagram hieronder is de energiemix van België in 2022 weergegeven.
Bron: Elia, 2022 - Beeld: CallMePower
Toekomstige energiemix België
Door de energietransitie zal de energiemix van België echter snel gaan veranderen. Ook neemt het gebruik van aardgas af, waardoor meer elektriciteit uit andere energiebronnen moet worden gehaald. Vooral hernieuwbare energiebronnen zullen belangrijker worden, waarvan windenergie en zonne-energie de grootste rollen spelen.